Stel je voor dat er een gezondheidsprobleem is dat maar liefst 3,5 miljard mensen wereldwijd treft, bijna de helft van de wereldbevolking. Klinkt als een pandemie? Helaas kan het zo genoemd worden, want mondziekten zijn door de Wereldgezondheidsorganisatie erkend als een van de grootste volksgezondheidsuitdagingen van onze tijd.

ZIEN OOK: Hoe zorg je voor je tanden? 10 stappen naar een gezonde glimlach en effectieve bescherming tegen cariës

In 2023 publiceerde de WHO een baanbrekend document: “Wereldwijde strategie en actieplan voor mondgezondheid 2023-2030". Dit is de meest uitgebreide benadering van mondgezondheid in de geschiedenis van de WHO. Waarom is dit zo belangrijk voor jou en je familie? Laten we dat eens nader bekijken.

Feiten die verrassen: de omvang van het probleem is groter dan je denkt

Mondziekten, de stille wereldwijde crisis

Cariës, tandvleesziekten en tandverlies lijken misschien onbeduidende problemen vergeleken met hartziekten of kanker. Niets is minder waar! Volgens WHO-gegevens lijdt maar liefst 45% van de wereldbevolking aan ten minste één van de belangrijkste mondziekten – cariës, parodontitis of volledig tandverlies. Dit betekent dat bijna de helft van de mensen wereldwijd met deze problemen kampt, en dit percentage is hoger dan bij welke andere niet-overdraagbare ziekte dan ook [1].

Wat betekent dit in de praktijk?

• Onbehandelde cariës in blijvende tanden treft 2,3 miljard mensen.
• Meer dan 530 miljoen kinderen lijden aan onbehandelde cariës in melktanden.
• Tandvleesziekten treffen honderden miljoenen mensen en leiden tot tandverlies.
• Mondkanker veroorzaakt jaarlijks ongeveer 180.000 sterfgevallen en is de zestiende meest voorkomende kankersoort wereldwijd.

De impact van mondziekten op het dagelijks leven – meer dan alleen tandpijn

Mondproblemen zijn niet alleen fysieke ongemakken. De gevolgen reiken veel verder:

• concentratieproblemen – het is moeilijk om je op werk of studie te concentreren als je last hebt van tandproblemen,
• afwezigheid op school en werk – mondziekten zijn een van de oorzaken van afwezigheid,
• sociale isolatie – tandproblemen beïnvloeden het zelfbeeld en de terughoudendheid in sociale contacten,
• beperkte voedingsmogelijkheden – gezonde tanden zijn essentieel voor goed eten.

ZIEN OOK: Mondhygiëne – sleutelprincipes voor gezonde tanden

„Mondgezondheid is essentieel voor eten, ademen en spreken; het beïnvloedt de algehele gezondheid en het vermogen om volledig deel te nemen aan het sociale leven" – aldus het WHO-rapport.

Enorme kosten als gevolg van de behandeling van mondziekten

Mondziekten vormen ook een enorme financiële last. Wereldwijde uitgaven aan tandheelkundige zorg bedragen ongeveer 387 miljard dollar per jaar, oftewel ongeveer 1,5 biljoen zloty [2] – een bedrag dat voldoende is om:

• de bouw van 150 moderne ziekenhuizen financieren,
• basisgezondheidszorg bieden aan 1,5 miljard mensen in ontwikkelingslanden,
• tandborstels en tandpasta kopen voor elke persoon op aarde voor 10 jaar.

Het ergste is dat de meeste van deze kosten voorkomen kunnen worden door passende preventie en vroege behandeling, die veel goedkoper zijn dan de behandeling van gevorderde aandoeningen.

De verrassende relatie tussen mondgezondheid en de algehele gezondheid van het lichaam 

Steeds meer onderzoek bevestigt dat de mondgezondheid een directe invloed heeft op de gezondheid van het hele lichaam [3]. Slechte mondhygiëne heeft wetenschappelijk bewezen verbanden met:

• hartaandoeningen – bacteriën uit de mond kunnen in de bloedbaan terechtkomen en bijdragen aan de ontwikkeling van hartaandoeningen [4],
• diabetes – er is een verband tussen parodontale ziekten en diabetes [5],
• kankers – sommige mondinfecties verhogen het risico op bepaalde kankers [6],
• longontsteking – bacteriën uit de mond kunnen samen met de lucht worden ingeademd in de longen en infecties veroorzaken. Dit komt vooral vaak voor bij ouderen vanwege een verzwakte slikreflex, verminderde weerstand en vaker problemen met mondhygiëne [7],
• vroeggeboorte – parodontale ziekten bij zwangere vrouwen zijn geassocieerd met een hoger risico op complicaties [8].

Een nieuwe benadering van tandgezondheid 

De WHO roept op tot een dringende verandering in de manier waarop we denken over mondgezondheid – in plaats van ons vooral te richten op behandeling, moeten we vooral inzetten op preventie.

In het geval van Polen betekent dit een uitbreiding van het aanbod van preventieve diensten die beschikbaar zijn via de NFZ. Huisartsen moeten regelmatig de mondgezondheid van patiënten controleren en hen tijdig doorverwijzen naar de tandarts. Het gaat er vooral om dat tandheelkundige preventie een integraal onderdeel wordt van de algemene gezondheidszorg.

ZIEN OOK: Hoe zorg je voor mondhygiëne na ziekte? Tips voor effectieve revalidatie

"De meeste mondziekten zijn grotendeels te voorkomen en kunnen worden behandeld met eenvoudige, niet-invasieve procedures op het niveau van de eerstelijnszorg" – benadrukt het WHO-rapport.

Wat schaadt je tanden echt?

De WHO benadrukt dat er gemeenschappelijke risicofactoren zijn die mondproblemen verbinden met hartziekten, kanker, type 2 diabetes en chronische longaandoeningen, namelijk:

1. tabaksgebruik – het schaadt niet alleen de longen, maar ook het tandvlees en de tanden, wat leidt tot parodontale ziekten en het risico op mondkanker verhoogt,
2. overmatig alcoholgebruik – naast schade aan lever en hersenen droogt alcohol de mond uit, bevordert het de groei van bacteriën en verhoogt het het risico op mondkanker,
3. suikerrijk dieet – dit is niet alleen de belangrijkste oorzaak van cariës, maar ook een risicofactor voor obesitas, diabetes en hartziekten,
4. ongezonde eetgewoonten – waaronder te vroege introductie van zoete dranken en het voeden met zoete vloeistoffen uit de fles, wat kan leiden tot zowel cariës op jonge leeftijd als het vormen van ongezonde eetgewoonten voor het leven.

Ongelijkheden in mondgezondheid – wie lijdt het meest?

Mondziekten treffen onevenredig vaak arme, kwetsbare en/of gemarginaliseerde mensen, waaronder:

• personen met een laag inkomen,
• personen met een handicap,
• oudere mensen die alleen wonen of in verzorgingstehuizen verblijven,
• vluchtelingen,
• gevangenisgedetineerden,
• bewoners van afgelegen en landelijke gemeenschappen,
• personen uit minderheden en/of andere gemarginaliseerde sociale groepen.

Er is een sterke en consistente relatie tussen sociaaleconomische status en het voorkomen en de ernst van mondziekten. Dit betekent dat deze problemen niet alleen een kwestie zijn van individuele keuzes, maar diepe sociale en economische oorzaken hebben.

De wereldwijde WHO-strategie voor 2023-2030 is de eerste stap naar een revolutie in de benadering van mondgezondheid. In plaats van zich te richten op de behandeling van gevolgen, stellen wereldwijde experts systemische oplossingen voor die gericht zijn op preventie en de beschikbaarheid van basis tandheelkundige zorg voor iedereen.

ZIEN OOK: De keuze van de juiste producten voor mondhygiëne. Waarom is dat zo belangrijk?

In het tweede deel van het artikel bekijken we specifieke innovaties en technologische oplossingen die binnen deze strategie passen. We laten zien hoe moderne producten, zoals geavanceerde elektrische tandenborstels ZENT® Dental Care, waterflossers en UV-desinfectiesystemen inspelen op wereldwijde uitdagingen op het gebied van mondgezondheid. Je leert ook welke stappen je vandaag al kunt nemen om je tanden voor vele jaren gezond te houden.

---

PRZYPISY:

1. Wereldwijde rapport over de mondgezondheidstoestand: op weg naar universele gezondheidszorg voor mondgezondheid tegen 2030. Genève: World Health Organization; 2022.

2. Righolt AJ, Jevdjevic M, Marcenes W, Listl S. Wereldwijde, regionale en landniveau economische impact van tandheelkundige aandoeningen in 2015. J Dent Res. 2018;97(5):501-507.

3. Fiorillo L. Mondgezondheid: de eerste stap naar welzijn. Medicina. 2019;55(10):676. 

4. Vanwormer JJ, et al. Mondhygiëne, kwaliteit van leven en risico op hartfalen. Frontiers in Oral Health. 2025.

5. Chang Y, et al. Verbeterde mondhygiëne wordt geassocieerd met een verminderd risico op nieuwe diabetes: een landelijke bevolkingsgebaseerde cohortstudie. Diabetologia. 2020;87.

6. Deng Q, et al. Een samengestelde mondhygiënescore en het risico op mondkanker en de subtypes ervan: een grootschalige studie gebaseerd op propensity score. Clinical Oral Investigations. 2021.

7. Ali K. Associatie tussen slechte mondhygiëne en luchtweginfecties bij oudere bevolkingsgroepen: een vergelijkende cross-sectionele studie. Journal of Health, Wellness and Community Research. 2025.

8. Uwambaye P, et al. Beoordeling van de associatie tussen parodontitis en vroeggeboorte: een case-control studie. BMC Pregnancy and Childbirth. 2020;24.